Είναι η ψυχολογία επιστήμη; Αν όχι, ποιες οι συνέπειες; (1ο Μέρος)
Θέλω αυτό να είναι ένα λεπτομερές άρθρο, γεμάτο με παραδείγματα από την πραγματική ζωή, επικρίσεις της ψυχολογίας και των μεθοδολογιών της, αποτυχίες της ψυχολογίας, ακόμα και τα επιτεύγματά της. Παρακαλώ, μην πάρετε αυτό το άρθρο ως κριτική στην ψυχολογία, αλλά ως κάτι που θα σας δώσει τροφή για σκέψη. Ο σκοπός αυτού του άρθρου είναι να εντοπίσει τις μη-επιστημονικές μεθόδους, αν υπάρχουν, με σκοπό να βελτιωθεί η ψυχολογία, όχι να απορριφθεί.
Από τις ψυχικές ασθένειες ως την εξελικτική ψυχολογία, θα προσπαθήσω να τα αναλύσω όσο το δυνατόν περισσότερο, αν και αντιλαμβάνομαι πως η ψυχολογία δεν είναι το μόνο που θα ασχοληθώ. Οι μέθοδοί της και οι κλάδοι της είναι πολλοί, ίσως τόσοι ώστε δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν σε ένα μόνο άρθρο.
Η αναζήτησή μου να αναλύσω την ψυχολογία ξεκίνησε πριν 7-8 χρόνια, όταν ήμουν 18 χρονών.
Ξεκίνησα να το κάνω, γιατί έκανα όλων των ειδών τα «ψυχολογικά τεστ» στο internet και διάβασα για την έννοια της «ψυχικής ασθένειας» που περιέγραφε συμπεριφορές που είχα πριν από αυτή την ηλικία. Και εννοώ: συμπεριφορές, πολλές.
Θα μπορούσα εύκολα να έχω διαγνωστεί με ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), μανιοκατάθλιψη, σύνδρομο Τουρέτ, κρίσεις πανικού, σοβαρή αϋπνία και ανησυχία, και αυτοκτονική συμπεριφορά. Και όχι μόνο αυτά. Αν διαβάσω όλο το διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής εταιρείας, θα βρω τουλάχιστον είκοσι με τριάντα επιπλέον ασθένειες που ταιριάζουν απόλυτα με τον τρόπο που συμπεριφερόμουν. Σοκαρίστηκα με την διαπίστωση αλλά ήξερα πως είχα λύσει ή αλλάξει όλα αυτά τα προβλήματα (μοτίβα συμπεριφοράς) μόνος μου, άρα δεν είναι δυνατόν να ήταν πραγματικές «ασθένειες» αφού τα κατάφερα. Πρέπει να αποδεχτούμε πως δεν θεραπεύεις τον καρκίνο απλώς με το να δεις τον κόσμο με άλλο μάτι.
Καταρχάς αφήστε με να σας πω πόσο σοβαρές ήταν αυτές οι φάσεις που πέρναγα. Μπορεί να σοκαριστείτε όταν μάθετε πόσες «ψυχικές ασθένειες» μπορεί να έχει κάποιος. Είχα ένα σωρό τικ και «περίεργα» μοτίβα συμπεριφοράς.
Ολοκληρώνοντας το τραγούδι
Όπως είπα, είχα ένα κάρο τικ, από σωματικά (σχεδόν ασυναίσθητες κινήσεις) μέχρι και γλωσσικά. Όμως ένα πραγματικά περίεργο ήταν το εξής: Αν είχα ένα τραγούδι στο μυαλό μου, έπρεπε να το ολοκληρώσω πριν κάνω οτιδήποτε άλλο. Μπορεί να σας φαίνεται απίστευτο, αλλά δεν μπορούσα να κοιμηθώ αν δεν το έλεγα από μέσα μου μέχρι το τέλος. Απαλλάχτηκα από αυτό, αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης μου.
Αποφεύγοντας τις γραμμές του πεζοδρομίου
Ένα άλλο ήταν να μην πατώ με το δεξί μου πόδι τις γραμμές στο πεζοδρόμιο. Ήμουν τόσο αφοσιωμένος, που θα μπορούσε να με έχει χτυπήσει αυτοκίνητο χωρίς να το καταλάβω. Το πόδι μου πόναγε πραγματικά αν δεν το έκανα, αλλά αλλάζοντας τον τρόπο σκέψης μου και βλέποντας πως ήταν μια χαζή συμπεριφορά, τελικά ανάγκασα τον εαυτό μου να σταματήσει να φέρεται έτσι. (Βίντεο)
Συμμετρικά αγγίγματα
Αν έξυνα το αριστερό μου μάτι, έπρεπε να ξύσω και το δεξί επίσης. Αν έξυνα το ένα πόδι, έπρεπε και το άλλο. Μπορεί να φαίνεται αστείο, όπως μου φαίνεται εμένα τώρα, αλλά δεν έχετε ιδέα πόσο άσχημο και ανεξέλεγκτο ήταν. Ήταν αδύνατον να μην το κάνω τότε, αλλά το έλυσα μετά από δύο χρόνια περίπου, αφού το σκέφτηκα αλλιώς και ήθελα πραγματικά να το σταματήσω γιατί ήταν ανόητο. Αισθάνθηκα πολύ περίεργα όταν το σταμάτησα, αλλά κατάφερα να το ξεπεράσω.
Το ανοιγοκλείσιμο της καρδιάς
Είχα εμμονή με το ανοιγοκλείσιμο των ματιών και επειδή είναι κάτι που κάνεις όλη την ώρα, αν το σκεφτείς παραπάνω από όσο πρέπει, τότε κατά κάποιο τρόπο γίνεται στρεσογόνο, γνωρίζοντας πως είναι κάτι ακούσιο και συνεχές. Για εμένα, αυτό το «ανοιγοκλείσιμο» έγινε έμμονη ιδέα –σε σημείο που μόλις που μπορούσα να κρατήσω τα μάτια μου ανοιχτά. Το ίδιο συνέβη και με την καρδιά μου. Αφού ήταν ένα άλλο όργανο που λειτουργούσε ακούσια και συνεχώς, μου προκάλεσε τέτοιες εμμονές που η σκέψη και μόνο πως η καρδιά μου χτυπούσε, μπορούσε να μου προκαλέσει κρίση πανικού. Είχα αυτό το «πρόβλημα» για δύο χρόνια περίπου. Αισθανόμουν περίεργα που είχα μέσα μου κάτι που χτυπάει σαν ρολόι…και αν σταματούσε; 🙂 Μου φαίνεται αστείο τώρα, αλλά είχα συχνές κρίσεις πανικού εξ αιτίας αυτού. Μερικές φορές αισθανόμουν πόνους στο στήθος και είχα την εντύπωση πως θα πάθω καρδιακή προσβολή και πανικοβαλλόμουν. Αισθανόμουν σαν να χτυπούσε η καρδιά μου πολύ γρήγορα ή πολύ αργά.
Το ζήτημα είναι πως έλυσα το πρόβλημα κάνοντας ιατρικές εξετάσεις στις οποίες φάνηκε πως δεν υπήρχε κανένα θέμα με την καρδιά μου. Από εκείνη την ημέρα, δεν αντιμετώπισα ξανά αυτό το πρόβλημα.
Υπερκινητικότητα
Όταν τρώω, για παράδειγμα, δεν μπορώ να κάτσω στο τραπέζι, απλώς μου είναι αδύνατον (στην πραγματικότητα μπορώ, απλώς δεν θέλω). Έχω πολύ ενέργεια και τριγυρνάω στο σπίτι με το πιάτο, τρώγοντας. Στο σχολείο ήθελα πολλές φορές να το σκάσω από την τάξη εξ αιτίας του βαρετού προγράμματος και λόγω αυτού απέκτησα ένα συνήθειο να χτυπάω το πόδι μου στο έδαφος, που τώρα θεωρείται πως έχει άμεση σχέση με το σύνδρομο Τουρέτ.
Ήμουν πάντα πολύ ενεργητικός και μερικές φορές έδινα προσοχή μόνο εκεί που ήθελα, αγνοώντας τα υπόλοιπα. Ποτέ δεν προτιμούσα μόνο ένα είδος μουσικής ή ταινιών ή σπορ ή οτιδήποτε. Πάντα δοκίμαζα τα πάντα, αντί να εστιάζω σε ένα μόνο πράγμα. Αν και, μερικές φορές, αν πραγματικά μου αρέσει κάτι, μπορώ να αφιερώσω πολύ ώρα πάνω σε αυτό. Για παράδειγμα μου αρέσουν τα ντοκιμαντέρ και μερικές μέρες μπορώ να δω ακόμα και δώδεκα ώρες χωρίς να βαρεθώ. Με κάνει αυτό υποψήφιο να πάσχω από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας; Αν ναι, μήπως πρέπει να συμπεριληφθούν και οι φίλοι μου; Γιατί οι περισσότεροι από αυτούς μου μοιάζουν. Η μόνη διαφορά εντοπίζεται στις λεπτομέρειες από αυτό που τους αρέσει να κάνουν.
Επίσης θυμάμαι καβγάδες με την αδερφή μου, μερικοί από τους οποίους ήταν απειλητικοί για την ζωή μας. Μπορούσαμε να τσακωνόμαστε για ώρες, προκαλώντας μεγάλη στενοχώρια στους γονείς μας. Θυμάμαι την αδερφή μου να παίρνει τηλέφωνο τη μητέρα μας στη δουλειά στη μέση ενός καβγά φωνάζοντας για βοήθεια. Αν και ακούγεται τρομακτικό, είναι ένα φυσιολογικό πράγμα που κάνουν όλα τα παιδιά (εσύ έχεις αυτό, εγώ όχι, κλπ). Όλα τα παιδιά έτσι ήταν.
Κατάθλιψη
Κάποια στιγμή στη ζωή μου έγινα «καταθλιπτικός» για περίπου τρία χρόνια. Μέχρι τα 18 νομίζω. Το δωμάτιό και ο υπολογιστής μου ήταν η ζωή μου τότε, αφού σπάνια έβγαινα έξω. Ήξερα πως ήμουν καταθλιπτικός καθώς επίσης και τον λόγο, αλλά δεν το θεώρησα ποτέ ως «ασθένεια».
Ο λόγος;
Κυρίως επειδή ήμουν απογοητευμένος επειδή οι άνθρωποι δεν έβλεπαν τον κόσμο όπως εγώ. Γι’αυτό δεν ήθελα να μιλήσω σε ανθρώπους γιατί δεν έβλεπα τον λόγο να έρθουμε σε επαφή. Έχασα όλους μου τους φίλους εξ αιτίας αυτού ενώ ήμουν αρκετά δημοφιλής στο σχολείο πριν συμβεί αυτό.
Δεν μπορούσα να καταλάβω πως οι άνθρωποι μπορούσαν να πιστεύουν ακόμα σε θεούς, πως δεν καταλάβαιναν ότι το σχολείο δεν έχει καμία αξία ή ότι ζούμε πάνω σε μια γιγαντιαία σφαίρα ανάμεσα σε όλα αυτά τα θαύματα πέρα από την καθημερινότητα…πως και δεν αναρωτιόνταν για όλα αυτά τα πράγματα; Αισθανόμουν πως ζούσα ανάμεσα σε τυφλούς και κουφούς ανθρώπους με τους οποίους δεν μπορούσα να επικοινωνήσω…πώς να μην αισθανόμουν κατάθλιψη;
Από αυτό και μόνο καταλαβαίνει κανείς πως η κατάθλιψη είναι μια φυσιολογική αντίδραση όταν είσαι σε ένα τέτοιο περιβάλλον.
Άγχος
Απέκτησα ένα «φόβο» για τους ανθρώπους, όταν αισθανόμουν κατάθλιψη. Μισούσα να μιλήσω σε οποιονδήποτε και ακόμα μια περιστασιακή πρόσωπο-με-πρόσωπο συνάντηση με κάποιον που γνώριζα, μου προκαλούσε άγχος. Όταν έπρεπε να αγοράσω κάτι από την πόλη (ευτυχώς ήταν μικρή), έπρεπε να αποφεύγω τους πολυσύχναστους δρόμους για να πάω στο μαγαζί , μην τυχόν και συναντήσω κάποιον στο δρόμο.
Φερόμουν έτσι γιατί αισθανόμουν πως δεν είχα κάτι να συζητήσω με αυτούς και ήταν πολύ ενοχλητικοί, πάντα ρωτούσαν ερωτήσεις στις οποίες δεν μπορούσα να απαντήσω ειλικρινά: «Μεγάλε, πού χάθηκες; Γιατί δεν βγαίνεις έξω;» Τι να τους έλεγα; «Επειδή είστε βλαμμένοι που πιστεύετε σε υπερφυσικούς θεούς και δεν αισθάνεστε καμία έκπληξη με τα θαύματα του σύμπαντος:άτομα, κύτταρα, γαλαξίες….δεν έχουμε τίποτα κοινό να πούμε, έτσι σας αποφεύγω.»…
Δεν ήταν ταινία, οπότε δεν υπήρχε κοινό στο οποίο να απευθυνθώ λέγοντας: «Ναι, αυτός ο τύπος είναι σωστός. Τα λέει καλά». Όχι, η πραγματική ζωή είναι διαφορετική, έτσι προτίμησα να τους αποφεύγω. Είχα «άγχος»; Ναι καλά, εγώ καιγόμουν να μάθω περισσότερα, ενώ ζούσα ανάμεσα σε αδιάφορα πλάσματα…
Αϋπνία
Ακόμα και σήμερα, δεν μπορώ να κοιμηθώ καλά. Αλλά γιατί…; Πάντα αναρωτιόμουν… Μια πρώτη απάντηση είναι γιατί έχω τόσα πολλά στο μυαλό μου που μου είναι αδύνατο απλώς να κλείσω τα μάτια μου και να βγάλω τον σκασμό. Δοκίμασα τα πάντα: ζεστό μπάνιο πριν κοιμηθώ, ένα ζεστό φλιτζάνι γάλα, έκανα ασκήσεις, δεν έτρωγα τρεις ώρες πριν κοιμηθώ, έβαλα ακόμα και ροδοπέταλα στο κρεβάτι (αυτό είναι πέρα για πέρα ηλίθιο, αλλά είχα απελπιστεί).
Προσπάθησα να μετρήσω προβατάκια, αλλά μετά αναρωτιόμουν από ποια ζώα να εξελίχθηκαν και η σκέψη μου προχωρούσε στο σημείο όπου αναρωτιόμουν πως να δημιουργήθηκε το σύμπαν. Προσπαθούσα να σκεφτώ μια στατική εικόνα στην τηλεόραση σαν να μην είχα καμία σκέψη (καμία σύνδεση) και έτσι ίσως να κοιμόμουν, αλλά το ξέρατε πως στην πραγματικότητα αυτό είναι η κοσμική ακτινοβολία υπόβαθρου; Οι ενδείξεις για το Big Bang; Πώς λοιπόν να μην σκεφτόμουν αυτό για ώρες; Μια φορά προσπαθούσα να κοιμηθώ για δώδεκα ώρες, έκανα ακόμα και διαλείμματα να φάω κάτι για να μην λιμοκτονήσω. Τίποτα δεν έπιασε, ποτέ όμως.
Είναι αυτό αϋπνία; Σοβαρά τώρα; Απλώς το βλέπω πως ήμουν πολύ περίεργος και ήθελα να κάνω πράγματα για όσο είμαι ζωντανός. Επίσης, αν δεν ήμουν αναγκασμένος να ξυπνήσω στις 6 το πρωί να πάω σχολείο, θα μπορούσα να κοιμηθώ όταν αισθανόμουν πως χρειάζομαι ύπνο, όπως τώρα, και να μην είχα πρόβλημα. Συνεπώς, δεν ήταν τίποτα παρά κάτι που θα μπορούσε κανείς να το πει «αϋπνία προκληθείσα από το σχολείο ή τη δουλειά»
Η εικόνα του εαυτού μου
Ένα άλλο με το οποίο είχα εμμονή, ήταν το γεγονός πως ήμουν πολύ αδύνατος και,τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 16, πολύ κοντός. Δεν ήθελα να μιλάω με τους ανθρώπους πρόσωπο με πρόσωπο γιατί ήταν πολύ ψηλοί σε σχέση με μένα. Ένας αργός χορός μου προκαλούσε επίσης άγχος, γιατί όλα τα κορίτσια ήταν ψηλότερα από εμένα και ως αποτέλεσμα αισθανόμουν πολύ ντροπαλός.
Όταν μεγάλωσα, δεν πήρα βάρος αλλά πήρα σχεδόν άλλο τόσο μπόι. Ως εκ τούτου ήμουν υπερβολικά αδύνατος και πολύ αγχωμένος, για αυτό όλα τα χρόνια που ήμουν σχολείο (4 χρόνια χωρίς διακοπή), δεν φορούσα ποτέ κοντά παντελόνια και πολύ σπάνια φορούσα T-shirts.
Επιπλέον, μερικές φορές έβαζα δύο και τρία παντελονάκια και ακόμα μέχρι και τέσσερις μπλούζες για να φαίνομαι πιο «τσουπωτός». Αυτό το έκανα ακόμα και το καλοκαίρι με 40 βαθμούς. Ήταν υπερβολικά άβολο.
Τι με έκανε να αλλάξω γνώμη; Άλλαξα όταν συνειδητοποίησα πως η «ομορφιά» (η εικόνα του εαυτού μας, πώς φαίνεται κανείς) είναι κάτι εντελώς επηρεασμένο από την κουλτούρα, θέμα του μυαλού μας και χωρίς λογική. Βλέποντάς το επιστημονικά, κατάλαβα τη βλακεία του θέματος. Μετά από αυτό, δεν αγχωνόμουν πλέον για τέτοια θέματα.
Αυτοκτονική συμπεριφορά
Ήθελα να αυτοκτονήσω όταν ήμουν 16 χρονών. Έφτασα κοντά στο να το κάνω κάπου τρεις φορές, όμως μόνο μία φορά προσπάθησα πραγματικά. Τι με οδήγησε στο να κάνω αυτό; Η κατάθλιψη. Το περιβάλλον μου.
Η πρώτη απόπειρα έγινε όταν ήμουν σε φάση «δεν δίνω δεκάρα». Είχα κάποιο πρόβλημα σε ένα μου πόδι (είσφρυση όνυχος) αλλά εξελίχθηκε σε αρκετά σοβαρό. Αιμορραγούσα αρκετά και κάθε μέρα που γυρνούσα σπίτι από το σχολείο έπρεπε να αλλάζω τις κάλτσες μου και να τις πλένω για να μην δουν οι γονείς μου τα αίματα. Δεν νοιαζόμουν καθόλου για τον εαυτό μου. Αιμορραγούσα όλη μέρα και σταδιακά γινόταν χειρότερο. Έφτασα σε σημείο που το περπάτημα μου δεν ήταν φυσιολογικό. Είχα αυτή την ανοιχτή πληγή περισσότερο από ένα χρόνο και θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί πολύ σοβαρά. Τόσο λίγο νοιαζόμουν για τον εαυτό μου. Μήπως αυτό ήταν κάποιου είδους αυτοκτονία; Αν ναι, είναι αστείος τρόπος αλλά η νοοτροπία που με οδήγησε εκεί είναι αρκετά ανησυχητική.
Η πραγματική προσπάθεια: Να κρεμαστώ. Υπήρχε ένα καλώδιο τηλεόρασης στο δωμάτιό μου και σκέφτηκα: «Αυτό είναι, θα το κάνω» αν και θα μπορούσα να είχα χρησιμοποιήσει ένα μασουράκι ή μια κλωστή αφού ήμουν πολύ αδύνατος (1.70 ύψος και 36 κιλά). Τύλιξα το καλώδιο γύρω από το λαιμό μου και ήμουν έτοιμος να προχωρήσω, αλλά πόνεσα τόσο πολύ που σταμάτησα.
Τότε κατάλαβα πως ήμουν εντελώς ηλίθιος που ήθελα να το κάνω αυτό. Η ζωή είναι ένα παιχνίδι, ακόμα και αν οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν βλέπουν τα προβλήματα αυτού του κόσμου ή τις αξιοθαύμαστες ανακαλύψεις που έχει κάνει ως τώρα η επιστήμη. Έπρεπε να ζήσω, με κάθε τρόπο, γιατί μια μέρα θα πέθαινα και αυτή ήταν η μόνη μου ευκαιρία να γνωρίσω τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, η απουσία θρησκευτικής πίστης με οδήγησε στο να μην το ξανασκεφτώ, γιατί φοβήθηκα πως θα πεθάνω και αυτό θα ήταν όλο. Δεν ήταν η φάση πως θα ήμουν θεατής της ίδιας μου της κηδείας.
Αν η θρησκεία σώζει τη ζωή κάποιων ανθρώπων, η απουσία της έσωσε τη δική μου.
Σύνοψη
Εντάξει, αυτό είναι ένα μικρό μέρος της προσωπικής μου ζωής. Δεν ήταν πάντα έτσι ωστόσο τα πράγματα. Είχα μια ομάδα χορού breakdance, πολλούς φίλους, έπαιζα ποδόσφαιρο και τόσα άλλα. Αλλά από τα δώδεκα ως τα δεκαοχτώ μου, πέρασα πολλές δύσκολες καταστάσεις που μου δημιούργησαν όλα αυτά τα τικ και τα «παράξενα» μοτίβα συμπεριφοράς.
Δεν θα ήθελα να νομίζετε πως έλυσα όλα μου τα προβλήματα σε μια νύχτα, αν και με μερικά το κατάφερα. Στα περισσότερα μου πήρε κάποιο χρόνο για να τα καταφέρω. Δεν μου ήταν πολύ ευχάριστο να πιέσω τον εαυτό μου να φερθεί διαφορετικά και να ξεπεράσω αυτά τα τικ ή τις απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά μου. Αλλά το σημαντικό είναι πως μπορούσα, μόνος μου, να απαλλαγώ από αυτές τις συμπεριφορές, τις οποίες η σύγχρονη ψυχολογία ονομάζει συμπτώματα «ψυχικών ασθενειών» και που πολύ συχνά αντιμετωπίζονται με φάρμακα.
Έτσι, με όλα αυτά τα τικ και συμπεριφορές, θα μπορούσα να είχα διαγνωστεί με πολλές ψυχικές ασθένειες, να είχα πάρει πολλά ψυχικά φάρμακα (με παρενέργειες) και τελικά, νομίζω, θα μπορούσα να είχα μεταμορφωθεί σε έναν ζωντανό νεκρό, κάνοντάς μου περισσότερο κακό παρά καλό.
Η προσωπική μου εμπειρία μπορεί να είναι πιο έγκυρη σε σχέση με ό,τι πολλοί έμπειροι ψυχολόγοι αναλύουν και διαγνώσκουν, γιατί ξέρω πώς είναι να έχεις αυτά τα συμπτώματα και ξέρω τι τα «θεράπευσε». Μπορεί όμως να κάνω και λάθος γιατί ο πιο εύκολος άνθρωπος για να κοροϊδέψεις είναι ο εαυτός σου. Γι’αυτό πρέπει να δούμε την επιστήμη της ψυχολογίας και τις «ψυχικές ασθένειες» με μια τρίτη ματιά˙ μια ματιά που ασκεί κριτική βάσει επιστημονικών στοιχείων.
(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
Διαβάστε εδώ το 2ο μέρος.
Διαβάστε εδώ το 3ο μέρος.
Κείμενο: Tio
Πηγή: TVP Magazine
Μετάφραση στην ελληνική γλώσσα: Αλέξανδρος Μαντάς
Αν έχετε να προτείνετε διορθώσεις μπορείτε να μας στείλετε email στο: politismostipou1@gmail.com
