Είναι η ψυχολογία επιστήμη; Αν όχι, ποιες οι συνέπειες; (4ο Μέρος)

Ακόμα και αν δουλεύει, μπορεί να μην είναι επιστήμη.

Ας είμαστε ειλικρινείς, η ψυχολογία παρουσίασε κάποια πολύ ενδιαφέροντα πειράματα και μελέτες που βοήθησαν πολλά άτομα με τα προβλήματά τους και τους επιστήμονες γενικά. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι, χάρη στις μελέτες της ψυχολογίας, ζουν τώρα μια καλύτερη ζωή. Εν τέλει βοηθήθηκαν από τα φάρμακα που οι ψυχολόγοι ή οι ψυχίατροι τους συνταγογράφησαν.

Μερικές από τις πιο αξιοσημείωτες ιδέες της ψυχολογίας που βρήκα, ήταν από τον γνωστό ψυχολόγο B.F. Skinner: Εξαρτημένη μάθηση (βίντεο), το πείραμα της δεισιδαιμονίας (βίντεο). Ενδιαφέρουσες μελέτες όπως: Η επίδραση της ομοιόστασης στην ανθρώπινη συμπεριφορά (βίντεο), συμπεριφορά αυτοπτών μαρτύρων (βίντεο), το πείραμα του Milgram (βίντεο), το πείραμα του Asch (βίντεο), το πείραμα φυλάκισης του Standford (βίντεο) και πολλά άλλα, αποδεικνύουν πως τα ψυχολογικά τεστ προσπαθούν να είναι επιστημονικά και ενδέχεται να είναι χρήσιμα σε πολλές περιπτώσεις. Όμως, όπως έχει δείξει όλο αυτό το άρθρο, αυτά τα πειράματα και τα αποτελέσματά τους υπολείπονται γιατί ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως μια απλή μηχανή, αντί ως πολύπλοκο ζώο που είναι.

Μπορούμε να εξετάσουμε 4.000 ανθρώπους και να παρατηρήσουμε πως το 80% από αυτούς συνδέουν το κόκκινο χρώμα με τον κίνδυνο. Όμως οι 4.000 άνθρωποι δεν είναι και τα εφτά δισεκατομμύρια που ζουν στον πλανήτη και τέτοιες αντιλήψεις είναι επίκτητες και αλλάζουν ανάλογα με τις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες. Όταν χρησιμοποιώ τα windows ως λειτουργικό σύστημα στον υπολογιστή μου, όλα τα λάθη εμφανίζονται με κόκκινο χρώμα, έτσι συνδέω το κόκκινο με τον «κίνδυνο» και το «λάθος». Τώρα που χρησιμοποιώ ως λειτουργικό σύστημα το Ubuntu Linux όπου τα λάθη εμφανίζονται με πορτοκαλί χρώμα, κάθε φορά που βλέπω κάτι πορτοκαλί να αναβοσβήνει στην οθόνη, το έχω συνδέσει  με λάθος του συστήματος ή «κίνδυνο», σε αντίθεση με το κόκκινο. Στην πραγματικότητα, στην επιφάνεια εργασίας μου, το κόκκινο υποδεικνύει πως υπάρχουν «διαθέσιμες ενημερώσεις» και το έχω συνδέσει με κάτι θετικό. Όπως βλέπετε, τα πράγματα αλλάζουν όσον αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά ανάλογα με τις περιβαλλοντικές μεταβολές.

Φανταστείτε το ρομποτικό σκάφος Curiosity στον Άρη. Αυτό το τροχήλατο είναι εκεί και αναλύει τη σύσταση του εδάφους και βασικά όλοι ξέρουμε πώς φτιάχτηκε και ποιος το ελέγχει. Τι θα γινόταν αν υπήρχαν Αρειανοί ψυχολόγοι και εξέταζαν το Curiosity; Θα συμπέραιναν, πιθανότατα, πως «αυτός» έχει μια εμμονή με τις πέτρες, δεν είναι κοινωνικό ον και ίσως να πάσχει λίγο από κατάθλιψη. Μελετώντας απλώς τη συμπεριφορά, μπορούμε μόνο να κάνουμε υποθέσεις. Δεν πρόκειται να κατανοήσεις πώς λειτουργεί το Curiosity, αν δεν είσαι μηχανικός. Συνεπώς ακόμα και αν οι μέθοδοι και η σχολαστικότητα πάνω στην ανάλυση της ανθρώπινης συμπεριφοράς εφαρμοστούν, μπορεί να μην έχουν καμία σημασία στο να αναγνωρίσεις τι είναι αυτό που βλέπεις.

Με τον ίδιο τρόπο που δε μπορείς να διαγνώσεις μια ασθένεια χωρίς βιοχημικές αποδείξεις, αν μόλις το 20% μιας ομάδας 8.000 ανθρώπων με προδιάθεση για καρδιακή προσβολή είναι θρήσκοι, δεν μπορούμε να πούμε πως το να είσαι θρήσκος ελαττώνει τις πιθανότητες να υποστείς καρδιακή προσβολή. Αυτό δεν είναι παρά μια υπόθεση που βασίζεται σε κάτι που διάλεξες τυχαία (θρησκευτικές πεποιθήσεις). Τι θα λέγαμε αν ένα μικρότερο ποσοστό από αυτή την ομάδα έβλεπε Simpsons; Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως όσοι βλέπουν Simpsons, είναι λιγότερο πιθανό να πάθουν καρδιακή προσβολή;

Κατά τον ίδιο τρόπο, αν κάποιος έχει σχιζοφρενική συμπεριφορά και εσύ, με κάποιες μεθόδους, τον βοηθήσεις να την ξεπεράσει, δεν σημαίνει πως αυτό έγινε λόγω της δικής σου παρέμβασης.

Σκεφτείτε τη μαγεία: Αν κάποιος πάει σε μια μάγισσα επειδή έχει αδικαιολόγητους φόβους για τα παπούτσια και αυτή του πει πως είναι καταραμένος και τον συμβουλέψει να δίνει ένα φιλί σε ένα δέντρο κάθε μέρα στις έξι το πρωί και να βάλει λάδι λαχανικών πάνω σε δερμάτινα παπούτσια για να απαλλαγεί από τους φόβους του και αυτός ο κάποιος το κάνει και πράγματι τους ξεπεράσει, μπορούμε να πούμε πως η μέθοδος της μάγισσας είναι επιστημονική επειδή έπιασε;  Φυσικά όχι.

Υπάρχει και κάτι που λέγεται «εικονικό σκεύασμα» (placebo) (βίντεο)

Η βελτίωση της υγείας ενός ατόμου αφού πήρε φάρμακα μπορεί να μετρηθεί, μπορεί όμως να αποδειχθεί πως ήταν αποτέλεσμα της θεραπείας καθ’αυτής ή αν ήταν αποτέλεσμα του εικονικού σκευάσματος; Ήταν το χάπι που του έδωσες ή ήταν ότι πίστεψε στο μυαλό του πως θα πήγαινε καλύτερα λόγω χαπιού;

Αν το ωροσκόπιό μου λέει πως σήμερα είναι η τυχερή μου μέρα και πως θα κερδίσω χρήματα και αργότερα βρω στο δρόμο ένα πενηντάρικο, αυτό δε σημαίνει πως το ωροσκόπιο και η μέθοδός του είναι επιστημονική, επειδή έτυχε και βρήκα τα χρήματα.

Συσχέτιση δε σημαίνει και αιτία.

Βλέπετε λοιπόν, πως ακόμα και αν η ψυχολογία «θεραπεύει» πολλούς ανθρώπους, αυτό από μόνο του δεν αποδεικνύει πως είναι και επιστημονική. Η μαγεία «θεράπευσε» πολύ περισσότερους χαμένους και τρομαγμένους ανθρώπους από ότι η ψυχολογία.

Βγάζοντας χρήματα

Δείτε το «The Marketing Of Madness» για να μάθετε περισσότερα για το πώς το χρήμα επηρεάζει τις διαγνώσεις στην ψυχολογία που βασίζεται στα φάρμακα και δημιουργεί νέους εκατομμυριούχους, ως ένα ακόμα θέμα για να λάβετε υπόψιν.

Δεν υπονοώ πως συμβαίνει κάτι τέτοιο, αλλά σκεφτείτε το: Σε διάστημα λίγο-πολύ μισής ώρας, ένας ψυχολόγος μπορεί να σε διαγνώσει με «ψυχική ασθένεια» και να σε υποβάλει σε θεραπευτική αγωγή. Είναι πολύ εύκολο να πουλάς φάρμακα κατ’αυτό τον τρόπο.

Τι θα λέγατε αν οι εταιρείες φαρμάκων κάνουν υπόγειες συμφωνίες για να πουλάνε τα προϊόντα τους, με το να κάνουν την ψυχολογία να φαίνεται ως επιστήμη όταν στην πραγματικότητα δεν πληροί τις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο; Απλώς λέω να το σκεφτείτε και να δείτε το παραπάνω ντοκιμαντέρ.

Είμαστε όλοι τρελοί

Ας το σκεφτούμε λίγο πιο καλά: Ο όρος «ψυχική ασθένεια» είναι η περιγραφή τρόπων συμπεριφοράς, οι οποίοι φαίνονται αφύσικοι στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου πολιτισμού. Αυτοί οι τρόποι ψηφίζονται και κατηγοριοποιούνται ως ασθένειες και ακόμα και οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν πως απλώς εντοπίζουν κάποια πιθανά συμπτώματα και όχι την «αρρώστια» που ψάχνουν. Άρα, με αυτή τη λογική, γιατί να μην είμαστε όλοι άρρωστοι; Ποιος είναι λογικός εν τέλει;

Το να έχεις πολλή ενέργεια, είναι πρόβλημα. Το να είσαι πολύ παθητικός, επίσης. Το να έχεις βίαιες σκέψεις και να εκφράζεσαι μέσω της βίας είναι πρόβλημα. Να έχεις επιθετικές σκέψεις και να μην εκφράζεσαι φυσικά λέγεται παθητική βία, κάτι που θεωρείται άλλο ένα πρόβλημα. Αν μιλάς πάρα πολύ ή πολύ λίγο, και τα δύο θεωρούνται προβλήματα. Και ούτω καθεξής…

«Πάντα έλεγα πως όλοι είμαστε τρελοί, απλώς είναι θέμα σε τι βαθμό είναι κάποιος τρελός», λέει ο Rob Dobrenski, ψυχολόγος στη Νέα Υόρκη και εκδότης του βιβλίου: «Σημειώσεις από και εκτός του καναπέ». «Ρίξτε μια ματιά στο τρέχον Ε.Ψ.Δ. – αν έχετε πολύ χρόνο για σκότωμα. Υπάρχουν κάποιες απίστευτα καλοπροαίρετες διαγνώσεις εκεί μέσα, τουλάχιστον μία για τον καθένα από εμάς, συμπεριλαμβανομένου και εμένα. (Πηγή)

Με την ψυχολογία να είναι τόσο αναξιόπιστη στο να κάνει σωστές διαγνώσεις όσον αφορά τις «ψυχικές ασθένειες», ακόμα και ένα τεστ στο ίντερνετ παρουσιάζει περίπου την ίδια ακρίβεια που καταφέρνουν να πετύχουν και οι ψυχολόγοι όταν χρησιμοποιούν ερωτηματολόγιο. Εφαρμοζόταν και στη δεκαετία του ’70 ως ένα αποδεκτό μέσο για τη διάγνωση «ψυχικών ασθενειών».

Έκανα αρκετά τέτοια τεστ στο ίντερνετ για να δω αν τα αποτελέσματα θα ήταν τα ίδια και βρήκα πως είμαι, κυρίως, καταθλιπτικός, σχιζοφρενής, αγχωτικός και πάσχω από πολλές άλλες παρόμοιες «ασθένειες».

Οι ερωτήσεις μου φάνηκαν αόριστες και κάποιες τόσο παράξενες που ειλικρινά δεν μπορούσα να δώσω λογική απάντηση σε καμία από αυτές. Δοκιμάστε μόνοι σας.

Η αδερφή μου έχει εμμονές. Έχει πολύ ανοιχτό δέρμα και μερικές φορές περνάει 4-5 ώρες στην παραλία το καλοκαίρι για να μαυρίσει. Ο ήλιος την ζεσταίνει πάρα πολύ το οποίο είναι μια τεράστια δυσφορία, αλλά το κάνει όπως και να έχει, ακόμα και αν κάτι τέτοιο αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος με το να εκθέτει τον εαυτό της στον ήλιο τόσο πολύ. Έχω ένα φίλο που είχε εμμονές με την μακριά του μύτη. Τελικά έκανε εγχείρηση για να την μικρύνει. Ένας άλλος φίλος είχε θέμα με το χρώμα του δέρματος του. Πίστευε πως ήταν πολύ σκούρο, έτσι κάθε πρωί πριν το σχολείο συνήθιζε να βάζει λευκή κρέμα προσώπου για να φαίνεται λιγότερο σκούρο. Μια άλλη φίλη έχει τόσες εμμονές που έχω χάσει το μέτρημα. Θέλει να αποκτήσει πιο ψηλά πόδια με εγχείρηση. Λέει πως οι αγκώνες της δεν είναι αρκετά μυτεροί, πως τα μαλλιά της είναι αραιά και ένα συγκεκριμένο δάχτυλο δεν έχει το σωστό σχήμα. Δεν τις βγάζω από το μυαλό μου αυτές τις ιστορίες, είναι εντελώς αληθινές.

Σχεδόν καθένας που γνωρίζω έχει ή είχε κάποια στιγμή τέτοιες εμμονές: πολύ κοντός, πολύ αδύνατος, πολύ χοντρός, πολύ ντροπαλός, πολύ επιθετικός και ούτω καθεξής.

Και αυτά δεν είναι καν τα τραβηγμένα παραδείγματα. Πόσοι άνθρωποι είναι θρήσκοι πάνω στον πλανήτη; 88,6% σύμφωνα με τη Wikipedia. Άρα το 88,6% του πλανήτη πάσχει από ενός είδους σχιζοφρενική συμπεριφορά. Πριν εκνευριστείτε μαζί μου εξ αιτίας αυτής της σύγκρισης, να σας ενημερώσω πως δεν είμαι εγώ αυτός που περιγράφει τα συμπτώματα αυτής της συμπεριφοράς. Η ψυχολογία η ίδια τα περιγράφει ως εξής:

«Η σχέση μεταξύ θρησκείας και σχιζοφρένειας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους ψυχολόγους, λόγω των ομοιοτήτων μεταξύ των θρησκευτικών βιωμάτων και των ψυχωτικών επεισοδίων. Τα θρησκευτικά βιώματα συνήθως συμπεριλαμβάνουν ακουστικές ή/και οπτικές παραισθήσεις και αυτοί που έχουν σχιζοφρένεια συχνά αναφέρουν παρόμοιες παραισθήσεις, μαζί με μια ευρεία γκάμα ψευδαισθήσεων και ελαττωματικά πιστεύω. Μια συνήθης περιγραφή από όσους έχουν σχιζοφρένεια είναι κάποιου είδους ψευδαίσθηση σχετικά με τη θρησκεία – δηλαδή, πιστεύουν πως είναι θεία όντα, πως ο Θεός τους μιλάει, πως στο σώμα τους έχουν εισβάλει δαίμονες κλπ. Σε μια μελέτη για ασθενείς με σχιζοφρένεια που είχαν παλαιότερα εισαχθεί στο νοσοκομείο, το 24% είχε θρησκευτικές ψευδαισθήσεις. Αυτό οδήγησε μερικούς ερευνητές στο να αναρωτηθούν αν η σχιζοφρένεια οδηγεί ένα άτομο να γίνει πιο θρήσκο από πριν ή αν η θρησκοληψία οδηγεί σε σχιζοφρένεια.»

Παρακαλώ, δείτε από μόνοι σας  και προσπαθήστε να εντοπίσετε ποιος έχει διαγνωστεί με σχιζοφρένεια και ποιος είναι θρήσκος. Πιθανόν να μπορείτε να προσδιορίσετε τους θρήσκους με βάση του τι  λένε… μήπως όμως η ιστορία προκαλεί την ασθένεια;

Οι χριστιανοί (βίντεο), ο εξορκισμός από μουσουλμάνους (βίντεο), o πάπας Φραγκίσκος (βίντεο), το ντοκιμαντέρ Jesus Camp (βίντεο). Δείτε την εκπομπή των Penn & Teller «Αηδίες» για να δείτε πόσοι άνθρωποι παρουσιάζουν σχιζοφρενική συμπεριφορά και πόσοι από αυτούς ζουν από αυτό (γιατροσόφια, μάγισσες και ούτω καθεξής).

Ξέρω μια οικογένεια, όπου ένα από τα παιδιά έχει διαγνωστεί με σχιζοφρένεια και ο πατέρας του, ο οποίος είναι ιερέας, προσεύχεται για εκείνον να γίνει καλά. Αντιλαμβάνεστε την ειρωνεία…

Οι περισσότεροι άνθρωποι αγχώνονται αν τα μαλλιά τους δεν είναι όπως τα θέλουν ή αν τα παπούτσια τους δεν ταιριάζουν με το φόρεμα ή αν μια μαύρη γάτα περάσει από μπροστά τους, γιατί θα τους φέρει «κακή τύχη». Πολλοί διαβάζουν τα ωροσκόπια και προσπαθούν να ζήσουν τη ζωή τους με βάση αυτά, άλλοι παίζουν για ώρες καθημερινά ανόητα ηλεκτρονικά παιχνίδια, άλλοι έχουν σχεδόν εμμονή με την γυμναστική… μπορούμε να πούμε ακόμα και «τρελούς» όσους παντρεύονται γιατί τρελαίνονται στην ιδέα πως θα χάσουν τον σύντροφο τους, συν ότι υπάρχουν χιλιάδες θεωρίες συνωμοσίας με εκατομμύρια οπαδούς. Κάποιοι από εμάς μπορεί να βιώσουμε συμπτώματα σχιζοφρένειας εξ αιτίας των ταινιών που βλέπουμε ή των βιβλίων που διαβάζουμε. Κάποιος ή κάποια μέσα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, μπορεί να πανικοβληθεί εξ αιτίας ιστοριών που έχουν να κάνουν με φαντάσματα που πρόσφατα έχει ακούσει.

Δείτε σε αυτό το ντοκιμαντέρ πως γίνεται τέτοια συναισθήματα να προκληθούν και σε ανθρώπους που ονομάζουμε «φυσιολογικούς».

Όλοι έχουμε ζήσει διαφορετικές εμπειρίες και στο τέλος θα έχουμε διαφορετικά γνωρίσματα. Κάποιοι μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο την υγεία τους με τον τρόπο που συμπεριφέρονται (με το να καπνίζουν, να πίνουν, να μην κοιμούνται κλπ) κάποιοι μπορεί να βάζουν σε κίνδυνο την ζωή των άλλων με τον τρόπο που σκέφτονται (το 2009 ο Kent Schaible ο δίχρονος γιος του Herbert και της Catherine Schaible κόλλησε βακτηριακή πνευμονία. Ο Kent θα μπορούσε να είχε σωθεί από τους γιατρούς, αλλά οι γονείς του δεν του έδωσαν αυτή την ευκαιρία. Αντίθετα προσεύχονταν για δέκα μέρες … και, προς κανενός έκπληξη, αυτό δεν βοήθησε – Πηγή) και ούτω καθεξής.

Δεν μπορούμε να αρνηθούμε πως αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς είναι πραγματικοί, αλλά αν θέλουμε να ξέρουμε τι οδήγησε σε αυτούς, χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε την επιστήμη, όχι να κάνουμε υποθέσεις.

Από την άλλη, δεν θα ήθελα να εξαφανιστεί η ψυχολογία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι χρειάζονται βοήθεια για να ξεπεράσουν προβλήματα που σχετίζονται με τη συμπεριφορά. Όμως πραγματικά θα ήθελα η επιστήμη να διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στην ψυχολογία και αν αυτό δεν γίνεται, τότε τουλάχιστον οι ψυχολόγοι και οι ερευνητές που ασχολούνται με την ψυχολογία, χρειάζεται να είναι απολύτως ειλικρινείς σχετικά με τις έρευνές τους και να τις παρουσιάζουν δημόσια ως έχουν.

Αν κάνεις μια έρευνα σε δείγμα 9.000 ανθρώπων δίνοντάς τους ένα ποτήρι γάλα και αφήνοντάς τους μόνους σε ένα δωμάτιο για 30 λεπτά και παρατηρήσεις πως το 70% των αντρών το ήπιαν αλλά το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες ήταν 20%, παρουσίασέ το ως έχει και μην βγάλεις το συμπέρασμα πως οι άντρες είναι πιο εγωιστές από τις γυναίκες. Ή πως οι άντρες είναι πιο παρορμητικοί από τις γυναίκες. Και αν οι γυναίκες σε αυτή την έρευνα συνήθως δεν πίνουν γάλα εξ αιτίας των πολιτιστικών τους ιδεών; Ή άλλων γεγονότων που δεν μπορείς να προσδιορίσεις ή να φανταστείς;

Και αν οι λεπτομέρειες του ίδιου του πειράματος μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο τα υποκείμενα θα φέρονταν κανονικά, τότε τα αποτελέσματα πρέπει να κριθούν ως όχι και τόσο αποκαλυπτικά. Για παράδειγμα, αν ήξερα για αυτό το πείραμα με το γάλα, αυτό και μόνο θα είχε αλλάξει την αντίδρασή μου αν συμμετείχα σε αυτό το πείραμα.

Όλοι έχουμε φίλους και οικογένειες που συχνά τους δίνουμε συμβουλές ή τους βοηθάμε όταν είναι αναστατωμένοι ή περνάνε δύσκολες στιγμές. Πολλοί άνθρωποι πίνουν ή καπνίζουν όταν αισθάνονται μόνοι ή στενοχωρημένοι. Αλλά το να είμαι φίλος ή να πίνω μπύρα δεν με κάνει και επιστήμονα, ούτε καθιστά τις μεθόδους που εφαρμόζω επιστημονικές. Είναι απλώς τυπική ανθρώπινη συμπεριφορά.

Υπάρχουν πολλά βιβλία σχετικά με την προσωπική ανάπτυξη και ακόμα και αν βοηθάνε να βελτιώσουν οι άνθρωποι τη ζωή τους, δεν σημαίνει πως εκπροσωπεύουν την επιστήμη.

Η συμπεριφορά των ανθρώπων είναι κάτι πολύπλοκο και αλλάζει συνεχώς. Μπορείς να βρεις μοτίβα σε αυτές τις συμπεριφορές και να τα χρησιμοποιήσεις ώστε να χειραγωγήσεις ανθρώπους ή να προβλέψεις πως θα φερθούν. Αλλά είναι εξωπραγματικό να πιστεύεις πως αυτό είναι επιστήμη, αφού η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι κάτι το δυναμικό. Στο κάτω-κάτω ρωτήστε τους μετεωρολόγους πόσο δύσκολο τους είναι να προβλέψουν τον καιρό.

Σε παρακαλώ ψυχολογία, να είσαι όσο πιο επιστημονική γίνεται, γιατί είναι το καλύτερο για όλους μας.

Lucy Johnstone – ψυχολόγος:
«Είμαστε σε μια κατάσταση, όπου το πιο δυνατό επιχείρημα υπεράσπισης του Ε.Ψ.Δ. είναι: “Το γνωρίζουμε πως έχει ελαττώματα, αλλά είναι το καλύτερο που έχουμε – τι άλλο να κάνουμε;” Η απάντηση σε αυτό είναι απλή: “Σταματήστε να κάνετε διαγνώσεις σε ανθρώπους”.»

Επίσης διαβάστε το άρθρο «Περισσότερες σκέψεις σχετικά με τις εναλλακτικές για την ψυχιατρική διάγνωση» της Lucy Johnstone η οποία προτείνει έναν διαφορετικό χαρακτηρισμό των στοιχείων της συμπεριφοράς. Να μην στιγματίζει ανθρώπους, αλλά διαγνώσεις όπως «σχιζοφρένεια» να μετονομαστούν σε «σχιζοφρένεια/ψύχωση που προκλήθηκε από άγχος εξαιτίας της απώλειας εργασίας», έτσι ώστε κατανοήσουμε τις περιβαλλοντικές συνθήκες και να δράσουμε πάνω σε αυτές ή, καλύτερα, να βοηθήσουμε το άτομο να τις αντιμετωπίσει καλύτερα. Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη: Όταν το δούμε πιο σφαιρικά και συνειδητοποιήσουμε πως η ψυχολογία και οι μέθοδοί της είναι μέρος μιας δομής που ονομάζουμε σύστημα, στην περίπτωση μας νομισματικό σύστημα, τότε είμαστε πιο έτοιμοι να κατανοήσουμε πως η ψυχολογία και οι κλάδοι της επηρεάζονται, αν όχι καθοδηγούνται, από το σύστημα στο οποίο είναι προσκολλημένες.

Ως εκ τούτου, ακόμα και αν χάσεις τη δουλειά σου και σε πιάσει κατάθλιψη και χρησιμοποιήσουμε μια διαφορετική ορολογία που δεν σε στιγματίζει με μια ψεύτικη «αρρώστια», οι καλύτεροι ψυχολόγοι σήμερα μπορούν να σε ωθήσουν να αποδεχθείς την κατάστασή σου και αυτό είναι όλο. Δεν θα σου βρουν δουλειά, ούτε θα σου παρέχουν τα απαραίτητα για τη ζωή.

Έτσι, ακόμα και αν κάνουμε την ψυχολογία πιο επιστημονική, πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά το εξής: να σκεφτούμε πως ακόμα και αν οι άνθρωποι έχουν προβλήματα, αυτοί που θα τους βοηθήσουν με τη σημερινή ψυχολογία, είναι πιο πιθανό να εστιάσουν στο να προσπαθήσουν να τους κάνουν να αποδεχτούν την κατάσταση στην οποία βρίσκονται και αυτό είναι το μόνο που μπορούν να κάνουν.

Η σημερινή ψυχολογία δουλεύει πάνω στο άτομο, το οποίο είναι υποπροϊόν του περιβάλλοντος στο οποίο ανατράφηκε, επιχειρώντας να το προσαρμόσει στις υπάρχουσες ανεπαρκείς συστημικές συνθήκες. Το Venus Project από την άλλη, έχει την αίσθηση πως η ανθρώπινη συμπεριφορά δε μπορεί να μελετηθεί πέρα από το πολιτισμικό περιβάλλον και με αυτή την ευρύτερη κατανόηση, δουλεύουμε προς την κατεύθυνση να εξαφανίσουμε τις αιτίες που προκαλούν αυτά τα προβλήματα. Το Venus Project υποστηρίζει την ανακαίνιση ολόκληρης της κοινωνικής μας δομής, ώστε να εξασφαλιστεί πως οι άνθρωποι δεν ωθούνται στο να αναπτύξουν τέτοιου είδους αρνητικά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά τους. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα και τις αξίες που παράγει, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, τις συνθήκες που ζούμε και τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Προκειμένου να επηρεάσουμε θετικά τη ζωή των ανθρώπων, πρέπει να γνωρίζουμε ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους και να σχεδιάσουμε ένα περιβάλλον που προκαλεί λιγότερο αποτρόπαιη συμπεριφορά.