“Η απληστία είναι στη φύση του ανθρώπου.”

“Η απληστία είναι στη φύση του ανθρώπου.”

Έχω συναντήσει δύο τύπους συνομιλητών που υποστηρίζουν το παραπάνω:

1) Ο πρώτος είναι εκείνοι που ορίζουν το “στη φύση” ως κάτι που είναι ανεξάρτητο από το περιβάλλον. Όπως και να έχει μεγαλώσει κάποιος, ανεξάρτητα από τα βιώματά του, είναι στη φύση του να είναι άπληστος. Ο τοίχος που χτυπά αυτό το επιχείρημα είναι ότι αρκεί να ρίξεις μια ματιά στον κόσμο μας και τους ανθρώπους και θα δεις πολλά παραδείγματα ανθρώπων που δεν είναι άπληστοι, που χαίρονται να μοιράζονται, που πραγματικά νοιάζονται για τον συνάνθρωπο. Άρα, αφού η απληστία είναι ριζωμένη μέσα τους εκ γενετής, οι υποστηρικτές του επιχειρήματος θα αναγκαστούν να μας εξηγήσουν πώς αυτοί “ξέφυγαν” από τη μοίρα του να είναι “άπληστοι από κούνια”.

2) Ο δεύτερος τύπος συνομιλητών που το υποστηρίζουν, λένε ουσιαστικά πως εννοούν ότι το έχουμε ως προδιάθεση /ενδεχόμενο μέσα μας και σε κάποιους βγαίνει προς τα έξω ως συμπεριφορά, ενώ σε άλλους όχι. Και συμφωνώ μαζί τους με αυτό, απλώς θα διάλεγα άλλες λέξεις για να το διατυπώσω, προκειμένου να μη μπερδευτεί ο απέναντί μου και νομίσει πως εννοώ το 1). Όμως αυτό δε μας λέει και πολλά για όλους τους ανθρώπους, παρά μόνο για μερικούς από αυτούς. Κι ο λόγος είναι γιατί την προδιάθεση να είμαστε άπληστοι και χιλιάδες ακόμα πράγματα όντως την έχουμε αλλά δύσκολα μπορούμε να γενικεύσουμε και να πούμε πως όλοι θα εκδηλώσουμε αυτή τη συμπεριφορά.

Έχουμε εξελιχθεί σε ένα ον που έχει χέρια. Το να πούμε: “Είναι στη φύση μας να πλένουμε τα χέρια μας”, ή “είναι στη φύση μας να είμαστε κανίβαλοι” είναι το ίδιο κενά όπως το “είναι στη φύση μας να είμαστε άπληστοι”. Γιατί σύμφωνα με τους υποστηρικτές του 2) σημαίνει: “Υπό συνθήκες, κάποιοι άνθρωποι πλένουν τα χέρια τους ή τρώνε ανθρώπινη σάρκα” Οι συνθήκες μπορεί να είναι το αν είναι διαθέσιμο τρεχούμενο νερό, αν το θυμήθηκαν ή όχι, αν το έχουν μάθει από την κουλτούρα τους, αν είναι πολύ καιρό πεινασμένοι κλπ. Έτσι αντίστοιχα, το να εκδηλώσουμε άπληστη συμπεριφορά σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με το πώς θα μεγαλώσουμε, σε ποια κουλτούρα, τόπο, χρόνο κλπ.

Αφού λοιπόν ο 2) συνομιλητής δέχεται την επίδραση του περιβάλλοντος, είναι πιο εύκολο να του εξηγήσουμε πως υπό άλλες κοινωνικές/οικονομικές συνθήκες, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να λειτουργούν λιγότερο ανταγωνιστικά και να μοιράζονται πολύ περισσότερο από ό,τι σήμερα.

Αφαιρέστε τη λέξη απληστία και βάλτε στη θέση της οποιαδήποτε άλλη λέξη “φορτώνεται” στη φύση του ανθρώπου για να μας πει πως “δεν αλλάζουν οι άνθρωποι”. “Ο/η/το Χ είναι στη φύση του ανθρώπου”. Ξαναδιαβάστε το παραπάνω κείμενο γιατί ισχύει και πάλι στο ακέραιο.

Ας μην αφήνουμε τα μυαλά των συνομιλητών μας να “κολλούν” σε νοητικά τείχη, πολλοί από αυτούς, όπως κι εμείς μερικές φορές, απλώς επαναλαμβάνουν αυτό που άκουσαν ως ατάκα από αλλού, χωρίς να το έχουν επεξεργαστεί ιδιαίτερα. Ας τους βοηθήσουμε να καταλάβουν αυτό που θέλουμε να πούμε, οδηγώντας τους λίγο πιο βαθιά στις δικές τους λέξεις, γιατί ίσως τελικά δε διαφέρουν και πολύ οι απόψεις μας. Μου συμβαίνει συχνά αυτό. Ξεκινώ μια συζήτηση με κάποιον που το πρώτο του σχόλιο μου δείχνει πως διαφωνούμε ριζικά και μιλώντας καταλήγω να πιστεύω πως τελικά δεν ήταν και πολύ μακριά οι απόψεις μας. Προϋπόθεση πάντοτε, η συζήτηση να γίνεται με ευγένεια, χωρίς ειρωνείες και προσβολές. Σας έχει συμβεί;